Mohsen Kadivar - محسن کدیور - از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری - بخش اول

#سخنرانی خلاصه از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری سخنرانی مجازی به مناسبت اربعین حسینی به دعوت جمعی از دانشگاهیان مونترال کانادا ۱۹ مهر ۱۳۹۹، ۱۰ اکتبر ۲۰۲۰ پنج منبع دست اول کربلای تاریخی توسط مورخان اهل سنت محبّ اهل بیت نوشته شده اند. مقتل الحسین ابومِخنَف مورخ صاحب سبک کوفی متوفی ۱۵۷ قدیمی ترین منبع کربلای تاریخی است که حدود هفتاد سال پس از واقعه نوشته شده و شامل دقیق ترین آگاهی ها درباره آن است. وی جزئیات کربلا را از دو گروه راویان حاضر در صحنه و راویان دور از صحنه از موافق و مخالف نقل کرده است. با توجه به نقل بخشهای قابل توجهی از مقتل ابی مخنف در تاریخ طبری و دیگر منابع تاریخِ نسبتا دقیق و معتبری از واقعه کربلا در دست داریم. دانش تاریخ از قرن پنجم به بعد به سه دلیل دور شدن از منابع اولیه، غلبه تعصب و رویکرد مذهبی به تاریخ ضعیف شد. به تدریج رویکرد داستانی، ادبی و روضه ای به کربلا جای رویکرد تاریخی را گرفت. مشهورترین کتاب کربلای اساطیری لهوف سید بن طاووس (م۶۶۴) است که شش قرن بعد از کربلا در جوانی برای استفاده زائران کربلا نوشته شده است. قدیمی ترین نسخه خطی آن متعلق به نیمه دوم قرن دهم بیش از سه قرن بعد از تالیف کتاب است! کلیه عبارت دالّ بر اطلاع قبلی امام حسین از شهادت خود خصوصا روایت: «ان الله شاء أن یراک قتیلا» قابل انتساب به نویسنده نیست چرا که در اکثر نسخه های خطی لهوف به چشم نمی خورد! کربلای تاریخی متکی بر منابع اقدم معتبر، نسبتا خالی از تعصبات مذهبی و ایدئولوژیک و گرایشهای غالیانه است، و تاریخ نگاری در خدمت مقاصدی از قبیل صنعت اشک گیری و کارخانه گناه شویی نیست. ویژگیهای کربلای اساطیری: مولدان آن شیعیان شبه غالی هستند. امام از ابتدا از عاقبت کار خود با جزئیاتش اطلاع کامل داشت. هدف امام حسین از عزیمت به کوفه نیل به شهادت خود و اصحاب، و اسارت اهل بیت برای تحقق مشیت الهی بوده است. حسین شهید شده تا شیعه الی الابد برایش عزاداری کند. عزاداری دو پایه دارد: گریستن، گریاندن و خود را به گریه زدن در عزای حسینی، و شسته شدن گناهان عزاداران هر چقدر بزرگ باشد با اشک بر سیدالشهدا هرچقدر کوچک باشد. مقتلهای قرن پنجم به بعد به قصد گزارش تاریخی و کشف حقیقت نوشته نشده اند، بر عکس به قصد تهییج بیشتر احساسات و عواطف شیعیان برای کسب ثواب و بخشش گناهان نوشته شده اند. با داستانی تخیلی تاریخی که مبتنی بر سطح فکر سراینده آن شکل گرفته است مواجهیم. کربلای اساطیری با کربلای غالیانه، خرافاتی، و محرف تفاوت چندانی ندارد. اصلاح مذهبی در تشیع با پشت کردن به کربلای اساطیری و سیطره کربلای تاریخی آغاز می شود. kadivar.com/18241/