صومعه خالی آن روزها (مستند دیدنی از زندگی حیدر یغمای خشت‌مال، شاعر شوریده نیشابوری)

حِیْدَر یَغْما (۲۰ دی ۱۳۰۲ تا ۲ اسفند ۱۳۶۶) شاعر ایرانی بود. یغما به سبب شغل اصلی‌اش به "شاعر خشت‌مال نیشابوری" مشهور است. شغل او خشت‌مالی، در یکی از کوره‌پزخانه‌های نیشابور بود. یغما فاقد سواد دانشگاهی بود اما شعر می‌سرود. بسیاری از اشعار او دیدگاه شخصی وی به جهان است
یغما در ۲۰ دی ماه ۱۳۰۲ در خانواده‌ای تهی‌دست زاده شد. اجداد او اهل خور و بیابانک اصفهان بودند. حیدر بیک (جد مادری حیدر یغما) در سمت صومعه که روستای کوچکی در شمال نیشابور بود، ساکن شد. یغما نیز با توجه به پیشه خانوادگی، ناگزیر به کار سخت برای کسب درآمد بود، تا جایی که از رفتن به مدرسه بازماند و تا میان‌سالی خواندن و نوشتن نمی‌دانست. با این وجود، از دوران کودکی دل‌بستگی فراوانی به شعر و شعرگویی داشت. او شعرهای شاعرانی همچون فردوسی و داستان‌هایی مانند امیرارسلان نامدار را در کودکی شنیده بود و به‌خوبی به یاد داشت. او در جوانی به نیشابور کوچ کرد و در سی‌سالگی ازدواج کرد. یغما به انجمن‌هایی می‌رفت که در آن‌جا با ادب‌پیشگان و شعرشناسان آشنایی پیدا کرد. آن‌ها با شنیدن شعرهای او که برخاسته از ذوق و روان ناآرام و عاشقش بود، او را در شعرسرایی راهنمایی کردند
یغما تا میان‌سالی سواد نداشت و پس از فراگرفتن خواندن و نوشتن هم دست‌نوشته‌ای پر از غلط‌های املایی داشت. پیشه او در بیشتر دوران زندگی‌اش خشت‌مالی و بیل‌زدن بود و در سال‌های واپسین نیز به کشاورزی و کارگری اشتغال داشت
یغما در دوم اسفند ۱۳۶۶ درگذشت. یغما در شادیاخ، میان راه آرامگاه خیام و عطار به خاک سپرده شد و آرامگاهی در آن‌جا برای او ساخته‌اند
یغما در چهل‌سالگی برای نخستین بار شعرهای خود را بر روی کاغذ آورد و اولین مجموعه شعرهای خود را در سال ۱۳۴۶ با نام "اشک عاشورا" به چاپ رساند؛ پس از سه سال مجموعه‌ای از رباعیاتش و در سال ۱۳۵۵ نخستین مجموعه غزل‌هایش را و در سال ۱۳۶۵ کتاب دیگری به نام "سیری در غزلیات یغما" را به چاپ رساند. او نزدیک به ۴۵۰۰ بیت شعر دارد که گزیده‌ای از آن‌ها در کتاب "شاعر خشت‌مال" نوشته جواد محقق نیشابوری برای اولین بار در سال ۱۳۷۳ به چاپ رسید
مضامین شعری یغما بسیار وسیع است. تقریباً تمام مضامینی که شاعران بزرگ فارسی در اشعار خود آورده‌اند، در شعر او دیده می‌شود. در برخی موارد، اشعار او مضامین بدیعی دارد. شعرهایش را می‌توان در سه جستار گنجاند: سخن عشق، سخن با خود، جهان‌بینی و باورها
در اشعار آیینی یغما، زاویه دید شاعر در انتخاب موضوع و طرز بیان قابل توجه است. این مضامین کمتر مورد توجه شاعران دیگر قرار گرفته و نمونه‌ای از آن را می‌توان در این شعری که از زبان زینب خطاب به برادرش، حسین، سروده شده ملاحظه کرد
گفته بودی که سر نعش تو افغان نکنم
نزنم لطمه به رخ موی پریشان نکنم
بر سر نعش تو ای زاده زهرا امروز
نیستم خواهر اگر ترک سر و جان نکنم
یا حسین دست من و دامن تو خیز ز جای
تا که خون از مژه خویش به دامان نکنم
سایه از قامت تو بود مرا روزی چند
چه کنم گر که کنون لطف تو جبران نکنم
یاد عطشانی لب‌های تو را تا لب گور
از دل خویش فراموش حسین جان نکنم
یکی دیگر از مضامین شعری یغما فقر و شکیبایی است. این طرز دید تا حدی از جهان‌بینی شاعر سرچشمه می‌گیرد که دنیا را بی‌اعتبار می‌خواند
گدا چو سلطنت فقر را رها نکند
که سلطنت کند ای دوست گر گدا نکند
به سیم و زر نتوانش خرید وقت عزیز
گدای خاک‌نشینی که فکر جا نکند
چو خاک می‌شمرد سیم را اگر که فقیر
ز کیمیای نظر خاک را طلا نکند
مضمون اصلی شعرهای یغما "عشق" است. او در این زمینه شعرهایی برابر با شعرسرایان هم‌ردیف خود ندارد، ولی در دیگر جستارها ابیات برجسته با درون‌مایه آزادگی، بسندگی، والامنشی، فرازهای تهی‌دستی، سرکشی و غرور دارد. شعرهای یغما پر از آرایه‌های ادبی معنوی و ظاهری است. آرایه‌های شعرهای یغما ساختگی نیستند و از درون او جوشیده‌اند. او در شعرهای خود کار و کارگری را ستوده و خود را بی‌نیاز از آستان استاد دانسته و این از آن‌جا بوده که می‌پنداشته آن‌ها سخنی برای گفتن ندارند. ابیات زیر برای نمونه آورده شده‌اند
خوردن نان ز شانه دگران
فخر بی‌جاست ای برادر جان
به جز از کردار و از پینه دست
جهل محض است هرچه دانش هست
بیل در دست داشتن دانش
دانه در خاک کاشتن دانش
گر به بال ملک سوار شوی
سوی کیوان ستاره‌وار شوی
شانه خالی اگر کنی از کار
پیش مردان روزگاری خوار
صد هزار افتخار کشور جم
صد هزاران هزار نیش قلم
کار یک بیل کارگر نکند
به پشیزی است کار اگر نکند
چون یغما سواد چندانی نداشت شیوه نوشتن پاره‌ای از واژگان را نمی‌دانست و آن‌ها را به گونه‌ای دیگر به کار می‌برد. برای نمونه به جای "بن" از "بان" در شعر زیر استفاده کرده است
عشق رویت که بود آفت جان
همچو دندان کرم‌خورده ز بان
بکشیدم که جاش پیدا نیست
اثرش در دهان یغما نیست

#حیدر_یغما #یغما #نیشابور #یغمای_خشتمال #خشتمال_نیشابوری #یغمای_نیشابوری #شاعر #خشت #شاعر_خشتمال #عاشق #شوریده #صومعه_خالی_آن_روزها #مستند #دیدنی #مستند_دیدنی #عاشورا #کربلا #شعرآیینی #مذهبی #شعرمذهبی #امام_حسین #مفاخر_ایران #ادبیات #ادبیات_فارسی #کارگر #بی_سواد #سواد #فردوسی #اعتیاد #فقر #تریاک #ترک_اعتیاد #عرفان #عارفانه #معرفت #یوتیوب #یوتیوب_ایرانی #yaghma #kheshtmal #heydaryaghma #heidaryaghma #neyshaboor #neyshabour #neishaboor #neishabour #persianpoetry #persianpoem #poetry #literature #farsi #poverty #addiction