مستند ارگ هرات (قلعه اختیار الدین) | Herat Citadel Documentary (Qala Ikhtiaruddin)
1.6 هزار بار بازدید -
2 سال پیش
-
یکی از میراث‌های بزرگ فرهنگی
یکی از میراث‌های بزرگ فرهنگی ما قلعة تاریخی ارگ است.
حصاری که از دوردست‌ها برج و باروهای بزرگش قابل دیدن است.
قلعه ای که هر خشت آن شاهد حوادث تاریخی بی‌شماری بوده و از گذشته برای ما حکایت‌ها دارد.
ارگ هرات در شمال‌غربی شهر، بین محل قطبیچاق و محل بردرانی‌ها بر روی حصه مرتفعی واقع و یکی از قدیم‌ترین معمورات هرات شمرده می‌شود.
در زمانه‌های سابق؛ از حیث متانت و استواری خزانه عمومی و عموم تجهیزات و ذخایر دولتی در این قلعه تعبیه می‌شد.
حملات سنگین و طاقت‌سوزی را که هرات تحمل می‌نمود.
یک پهلوی مهم مدافعه را متانتِ همین قطعه ایفا نموده است.
امروزه این قلعه شامل دو بخش فوقانی و پایینی است.
ساحه بالایی آن که به سمت شرق است نسبت به حصه غربی در سطح و پشته‌ای بلندتر اعمار گردیده است.
که برخی منابع از آن به عنوان بالاحصار نیز یاد نموده‌اند.
یک مجتمع مستطیل‌شکل بزرگ با مجموع سیزده برج گرد
متصل به یک محوطه محصور به همان بزرگی لیکن نا منظم در سمت غرب است.
این بقایای به‌جای مانده را در سال 1963م Lezine مشروحاً توصیف کرده.
وی ملاحظه کرد که بنای شرقی با آجر ساخته شده بود در حالی‌که
بنای غربی دیوارهای پایین آن از جنس خشت بوده است.
در وسط قسمت فوقانی و پایینی قلعه، یک راه‌رو عمومی موقعیت دارد
که به دو دروازه عمومی شمالی و جنوبی قلعه می‌پیوندد.
قلعة اختیارالدین در طی تاریخ مورد توجّه بسیار بوده.
زیرا از جمله نخستین نقاط تلاقی معماری و شهرنشینی در افغانستان به‌شمار می‌رود.
در سال 1318م تیمور گورکان به سمت هرات یورش آورد.
و دیوارهای هرات را تخریب و دروازه‌های این شهر را به شهر سبز در سمرقند فرستاد.
شاهرخ میرزا در سال 818 هـ.ق فرمان داد تا همان حصار قدیمی که به خشت خام بود.
به سنگ، آهک، گچ و آجر بازسازی شود، و اتمام آن دو سال طول کشید.
در سال 1507م شیبانی‌خان ازبک، هرات را اشغال و قلعه را نیز تصرف نمود.
قلعة اختیارالدین طی قرن‌ها پای‌گاه مستحکم مدافعین هرات بوده.
در زمان پادشاهی ظاهرشاه، در سال 1330 خورشیدی توسط حیات‌خان فرقه‌مشر.
قلعة اختیارالدین، توسط عساکر فرقة با سرنا و دهل و نقاره به بهانه ساختن قشله‌های عسکری.
تمام برج و بارو و حصار این قلعه تاریخی ویران گردید.
خانه زرنگار نیز در همین سال و توسط حیات‌خان فرقه‌مشر تخریب گردید.
که هنوز هم هرویان فرهنگ دوست با نفرت و انزجار از آن یادآور می‌شوند.
در اواخر دورة ظاهرشاه، ارگ میدان وسیعی از مخروبه‌ها و پوشیده از خاک مرده بود.
و تخریبات عمده در این بنا در سال 1953 میلادی به خاطر استفاده از مواد تعمیراتی به خصوص خشت پخته.
برای استفاده یک جای‌گاه عسکری که در حومه شهر هرات ساخته می‌شد به‌عمل آمد.
بعد از آن از لحاظ اهمیت نظامی بالاحصار جای‌گاه جدید عسکری گردید.
یک قوه هزار نفری اردو در این تخریب برای چندین ماه سهم داشت.
تا آن‌که شهریان با احساس هرات از حکومت وقت درخواست نمودند که تخریب متوقف گردد.
و ازین تشبث که در نتیجة آن اکثر برج‌ها و دیوار محوطه از تخریب نجات یافت.
در جنوری 1979م 226 مرد روزانه در هر ساحه کار می‌کرد.
که از آن جمله 26 نفر گلکار، 3 نفر نجار و 6 خوازه‌کار و متباقی کارگران غیر فنی بودند.
در طی این ترمیم‌ها، کاوش‌هایی نیز پیرامون این قلعه صورت گرفت.
در موزیم قرار داشته که جلوه‌های دیدنی و تاریخی این گنجینة فرهنگی و میراث ملی را چند برابر ساخته است.
این آثار نفیس در بخش آرشیف ملی هرات که در انتهای سالن موزیم ملی در قلعه اختیارالدین موقعیت دارد، نگه‌داری می‌شود.
آرشیف ملی دارای دو بخش عمده شامل دستنویس‌ها و اسناد تاریخی است.
در مخزن اسناد تاریخی، ده‌ها قطعه سند تاریخی از قبیل فرمان‌ها، قباله‌ها، نکاح‌نامه‌ها، روزنامه‌ها، عکس‌ها و جز این نگه‌داری می‌شود.
در بخش دستنویس‌ها، صدها جلد دست نوشته از قبیل قرآن‌های مجید، رساله‌ها، دیوان‌ها، کتب ادبی، تاریخی، فلسفی و قطعه خط‌ها موجود است.
با تمام آن‌چه گفته شد، هنوز هم در صحن قلعه بالایی ترمیم و بازسازی صورت نگرفته.
حفریات اساسی و مکمل در آن‌جا خیلی‌ها مقدم‌تر و با ارزش‌تر از بازسازی می‌باشد.
زیرا بازسازی پیش از تکمیل حفریات، امکان کاوش‌های باستان‌شناسی را در آینده، ناممکن خواهد ساخت.
کلام آخر این‌که: ارگ یا قلعة اختیارالدین هرات بنایی‌ست در شمال شهر قدیم که از بزرگ‌ترین، کهن‌ترین و مستحکم‌ترین بناهای خشتی منطقه به‌شمار می‌رود.
این قلعة تاریخی شاهد زنده حوادث تاریخی فراوانی، در طی بیش از 3000 سال در این شهر بوده.
و نقش مهمی را در کشمکش‌هایی که بین اسکندر مقدونی، غزنویان، سلجوقیان، مغولان، آل کرت، تیموریان، صفویان، ازبکان، و غیره
برای استحکام تسلط‌شان در این ناحیه رخ داده بازی نموده است.
به عبارتی دیگر، زندگی در ارگ یا قلعة اختیارالدین از تاریخ ایجاد قلعه گاهی مرکز قشون به عنوان حاکم‌نشین.
گاهی به عنوان خزانه و ذخایر دولتی و گاهی دیگر مرکز قشون نظامی تا کنون به‌طور مداوم جریان داشته است.
نگارش متن: حمیدالله کامگار
برای ویدیو های بیشتر
@zaitoon1
حصاری که از دوردست‌ها برج و باروهای بزرگش قابل دیدن است.
قلعه ای که هر خشت آن شاهد حوادث تاریخی بی‌شماری بوده و از گذشته برای ما حکایت‌ها دارد.
ارگ هرات در شمال‌غربی شهر، بین محل قطبیچاق و محل بردرانی‌ها بر روی حصه مرتفعی واقع و یکی از قدیم‌ترین معمورات هرات شمرده می‌شود.
در زمانه‌های سابق؛ از حیث متانت و استواری خزانه عمومی و عموم تجهیزات و ذخایر دولتی در این قلعه تعبیه می‌شد.
حملات سنگین و طاقت‌سوزی را که هرات تحمل می‌نمود.
یک پهلوی مهم مدافعه را متانتِ همین قطعه ایفا نموده است.
امروزه این قلعه شامل دو بخش فوقانی و پایینی است.
ساحه بالایی آن که به سمت شرق است نسبت به حصه غربی در سطح و پشته‌ای بلندتر اعمار گردیده است.
که برخی منابع از آن به عنوان بالاحصار نیز یاد نموده‌اند.
یک مجتمع مستطیل‌شکل بزرگ با مجموع سیزده برج گرد
متصل به یک محوطه محصور به همان بزرگی لیکن نا منظم در سمت غرب است.
این بقایای به‌جای مانده را در سال 1963م Lezine مشروحاً توصیف کرده.
وی ملاحظه کرد که بنای شرقی با آجر ساخته شده بود در حالی‌که
بنای غربی دیوارهای پایین آن از جنس خشت بوده است.
در وسط قسمت فوقانی و پایینی قلعه، یک راه‌رو عمومی موقعیت دارد
که به دو دروازه عمومی شمالی و جنوبی قلعه می‌پیوندد.
قلعة اختیارالدین در طی تاریخ مورد توجّه بسیار بوده.
زیرا از جمله نخستین نقاط تلاقی معماری و شهرنشینی در افغانستان به‌شمار می‌رود.
در سال 1318م تیمور گورکان به سمت هرات یورش آورد.
و دیوارهای هرات را تخریب و دروازه‌های این شهر را به شهر سبز در سمرقند فرستاد.
شاهرخ میرزا در سال 818 هـ.ق فرمان داد تا همان حصار قدیمی که به خشت خام بود.
به سنگ، آهک، گچ و آجر بازسازی شود، و اتمام آن دو سال طول کشید.
در سال 1507م شیبانی‌خان ازبک، هرات را اشغال و قلعه را نیز تصرف نمود.
قلعة اختیارالدین طی قرن‌ها پای‌گاه مستحکم مدافعین هرات بوده.
در زمان پادشاهی ظاهرشاه، در سال 1330 خورشیدی توسط حیات‌خان فرقه‌مشر.
قلعة اختیارالدین، توسط عساکر فرقة با سرنا و دهل و نقاره به بهانه ساختن قشله‌های عسکری.
تمام برج و بارو و حصار این قلعه تاریخی ویران گردید.
خانه زرنگار نیز در همین سال و توسط حیات‌خان فرقه‌مشر تخریب گردید.
که هنوز هم هرویان فرهنگ دوست با نفرت و انزجار از آن یادآور می‌شوند.
در اواخر دورة ظاهرشاه، ارگ میدان وسیعی از مخروبه‌ها و پوشیده از خاک مرده بود.
و تخریبات عمده در این بنا در سال 1953 میلادی به خاطر استفاده از مواد تعمیراتی به خصوص خشت پخته.
برای استفاده یک جای‌گاه عسکری که در حومه شهر هرات ساخته می‌شد به‌عمل آمد.
بعد از آن از لحاظ اهمیت نظامی بالاحصار جای‌گاه جدید عسکری گردید.
یک قوه هزار نفری اردو در این تخریب برای چندین ماه سهم داشت.
تا آن‌که شهریان با احساس هرات از حکومت وقت درخواست نمودند که تخریب متوقف گردد.
و ازین تشبث که در نتیجة آن اکثر برج‌ها و دیوار محوطه از تخریب نجات یافت.
در جنوری 1979م 226 مرد روزانه در هر ساحه کار می‌کرد.
که از آن جمله 26 نفر گلکار، 3 نفر نجار و 6 خوازه‌کار و متباقی کارگران غیر فنی بودند.
در طی این ترمیم‌ها، کاوش‌هایی نیز پیرامون این قلعه صورت گرفت.
در موزیم قرار داشته که جلوه‌های دیدنی و تاریخی این گنجینة فرهنگی و میراث ملی را چند برابر ساخته است.
این آثار نفیس در بخش آرشیف ملی هرات که در انتهای سالن موزیم ملی در قلعه اختیارالدین موقعیت دارد، نگه‌داری می‌شود.
آرشیف ملی دارای دو بخش عمده شامل دستنویس‌ها و اسناد تاریخی است.
در مخزن اسناد تاریخی، ده‌ها قطعه سند تاریخی از قبیل فرمان‌ها، قباله‌ها، نکاح‌نامه‌ها، روزنامه‌ها، عکس‌ها و جز این نگه‌داری می‌شود.
در بخش دستنویس‌ها، صدها جلد دست نوشته از قبیل قرآن‌های مجید، رساله‌ها، دیوان‌ها، کتب ادبی، تاریخی، فلسفی و قطعه خط‌ها موجود است.
با تمام آن‌چه گفته شد، هنوز هم در صحن قلعه بالایی ترمیم و بازسازی صورت نگرفته.
حفریات اساسی و مکمل در آن‌جا خیلی‌ها مقدم‌تر و با ارزش‌تر از بازسازی می‌باشد.
زیرا بازسازی پیش از تکمیل حفریات، امکان کاوش‌های باستان‌شناسی را در آینده، ناممکن خواهد ساخت.
کلام آخر این‌که: ارگ یا قلعة اختیارالدین هرات بنایی‌ست در شمال شهر قدیم که از بزرگ‌ترین، کهن‌ترین و مستحکم‌ترین بناهای خشتی منطقه به‌شمار می‌رود.
این قلعة تاریخی شاهد زنده حوادث تاریخی فراوانی، در طی بیش از 3000 سال در این شهر بوده.
و نقش مهمی را در کشمکش‌هایی که بین اسکندر مقدونی، غزنویان، سلجوقیان، مغولان، آل کرت، تیموریان، صفویان، ازبکان، و غیره
برای استحکام تسلط‌شان در این ناحیه رخ داده بازی نموده است.
به عبارتی دیگر، زندگی در ارگ یا قلعة اختیارالدین از تاریخ ایجاد قلعه گاهی مرکز قشون به عنوان حاکم‌نشین.
گاهی به عنوان خزانه و ذخایر دولتی و گاهی دیگر مرکز قشون نظامی تا کنون به‌طور مداوم جریان داشته است.
نگارش متن: حمیدالله کامگار
برای ویدیو های بیشتر
@zaitoon1
2 سال پیش
در تاریخ 1401/06/31 منتشر شده
است.
1,695
بـار بازدید شده