غلامحسین بنان خواننده سرود جاودانه ای ايران ملی ترين سرود ايرانيان

امروز کمتر از بنان و روح الله خالقی که آفريننده سرود جاودانه ای ايران بودند ياد می شود، اما اگر بخواهيم ملی ترين سرود ايرانيان را انتخاب کنيم بايد از همين سرود نام ببريم. غلامحسين بنان يکی از خواندگان سنتی ايران است. شهرت او بيشتر با اجرای ترانه هايی چون چون مرغ سحر، آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا، با ما بودی بی ما رفتی آغاز شد و با اجرای سرود ای ايران به اوج رسيد. او يکی از چهره های ماندگار برای موسيقی ايرانی به شمار می آيد. غلامحسين بنان در سال ۱۲۹۰ در تهران متولد شد. از خانواده هنردوست و اعيان بود. مادرش برادرزاده ناصرالدين شاه بود و پدرش کريم خان بنان الدوله نوری. از شش سالگی به مکتب مرتضی نی داوود نوازنده و آهنگساز نامدار ايران رفت او اولين معلم رسمی بنان بود. آن زمان شناختی از تئوری موسيقی و نت نداشت و آواز را به شيوه قدما و بدون توجه به جايگاه صدايش می خواند. بنان در سال ۱۳۲۱ خوانندگی را در راديو آغاز کرد، درآن زمان، روح اله خالقی مسوليت راديو را بر عهده داشت، روزی که بنان با عبدالعلی وزيری برای امتحان به راديو می روند در دفتر روح اله خالقی، ابوالحسن صبا هم نشسته بوده، از بنان می خواهند که برای ايشان قطعه ای بخواند و او «درآمد سه گاه» را آغاز می کند و صبا هم با ويلن او را همراهی می کند. هنوز «درآمد» تمام نشده بود که خالقی به صبا می گويد شما نواختن ويلن را قطع کنيد و به بنان اشاره می کند «گوشه حصار» را بخواند و بنان بدون اندک مکثی، با چنان مهارت و استادی «درآمد حصار» را می خواند و به «سه گاه» فرود می آيد که روح اله خالقی بی اختيار بلند می شود او را در آغوش می گيرد و می بوسد. خالقی همان جا آينده او را در هنر آواز درخشان پيش بينی می کند. آشنايی بنان با روح الله خالقی، علی نقی وزيری و ابوالحسن صبا نقطه عطفی در زندگی هنری او محسوب می شود. او از طريق آشنايی و نزديکی با همين گروه وارد راديو شد. کم کم آوازهای بنان در راديو شهرت زيادی بين مردم کسب کرد و هنرمندان بزرگ راديو که بيشتر از شاگردان صبا بودند با ساخت قطعاتی همکاری خود را با او آغاز می کردند. همچنين هنرمندان بزرگی مانند جليل شهناز و حسن کسايی که اصفهانی بودند در سفرهايی که به تهران داشتند، در جواب آواز با او همکاری می کردند. می توان گفت مهمترين همکاران بنان در توليد موسيقی خالقی، محجوبی ( و رهی به عنوان ترانه سرا ) بودند. بنان آن زمان ميان خوانندگان ايرانی، آوازه خوانی پيشرو در موسيقی ايرانی محسوب می شد. بسياری از آوازهای او را پيانو و ويلن دو ساز محبوب آن دوران همراهی می کردند که آن سالها اولين تجربه های همکاری با سازهای غربی و از همه مهمتر تجربه همکاری با ارکستر بزرگ به اجرا در می آمد. هنوز هم آوازهای بنان با ارکستر و يا پيانو جزو بهترين نمونه های اين نوع موسيقی است. خوانندگان زيادی هم نسل او آنروزها بودند که هم از نظر وسعت هم حجم صدا بر او برتری داشتند ولی بنان با ظرافت و تيز بينی مخصوص خود همواره چند گام جلوتر از آنها بود. غلامحسين بنان از ابتدا در برنامه های گلهای جاويدان و گلهای رنگارنگ و برگ سبز شرکت داشت که جاصل آنها ده ها برنامه گلهای جاويدان، گلهای رنگارنگ و برگ سبز است و برنامه های متعدد و گوناگون ديگری است که از اين خواننده بزرگ و هنرمند به يادگار مانده است. سال ۱۳۲۳ وقتی تهران تحت اشغال متفقين بود، شاعر سرود ای ايران، حسين گل گلاب در خيابان شاهد برخورد بد يک سرباز خارجی با مردم بود. با ناراحتی به راديو می آيد و آنجا با روح الله خالقی و بنان مواجه می شود. جريان را تعريف می کند و همانجا سرود ای ايران را می سرايد. بنان آن را زمزمه می کند و خالقی هم همان جا شروع به ساختن سرود می کند. اين سرود در کمتر از يک روز آماده اجرا می شود و به سرعت در ميان مردم جای خود را پيدا می کند.
اما حکومت پخش آن را به دليل اينکه نامی از شاه برده نشده بود ممنوع می کند. مدتی بعد دوباره با ميانجيگری شاعر و نزديکانش اجازه پخش آن صادر می شود. بنان در اين روزها گوی موفقيت و شهرت را از ديگر ستارگان موسيقی ربوده بود. ۲۷ مهرماه همان سال اين سرود برای اولين بار به صورت زنده اجرا شد و بنان را بيش از بيش محبوب کرد. وقتی بنان به ميانسالی رسيده بود، خوانندگان زيادی وارد راديو شده بودند که از نظر ظرافت و دقت در شکل ارائه موسيقی و کلام گاهی با او برابری می کردند. در ميان خوانندگان مرد حسين قوامی و محمد رضا شجريان از ديگران بهتر بودند اما هنوز شنوندگان و دوستداران سبک آواز بنان، همچنان مجذوب آثار او بودند و روز به روز به محبوبيتش افزوده می شد. سال ۱۳۳۶ بنان در يک سانحه رانندگی چشم راست خود را از دست داد اين اتفاق تاثير شديدی در روحيه او داشت. بنان پس از اين ماجرا دچار افسردگی شد ولی همچنان با قدرت به کار خود ادامه می داد. بنان در طول فعاليت هنری خود، حدود ۴۵۰ آهنگ اجرا کرده است مهم ترين ويژگی او، زير و بم ها و تحريرهای صدای اوست که مخصوص به خودش است. بنان نه تنها در آواز قديمی و کلاسيک ايران استاد بود، بلکه در نغمه های جديد و مدرن ايران نيز تسلط کامل داشت. تصنيف زيبا و روح پرور «الهه ناز» او بهترين نمونه است. در سال ۱۳۳۲ به پيشنهاد شادروان خالقی به اداره کل هنرهای زيبای کشور منتقل شد و به سمت استاد آواز هنرستان موسيقی ملی به کار مشغول گرديد و در سال ۱۳۳۴ ريئس شورای موسيقی راديو شد. سال های آخر عمر، غلامحسين بنان مبتلا به بيماری سوء هاضمه بود. از طرف ديگر حنجره اش نيز جواب نيازهای درونيش را نداشت و به همين دليل اندک اندک از خواندن خودداری کرد و از صحنه هنر کنار کشيد. حدود بيست سال آخر عمر را تقريبا فعاليت چشمگيری نداشت و روز به روز بيماری اش پيشرفت می کرد تا اينکه هشتم اسفند ماه سال ۱۳۶۴ در بيمارستان قلهک بدرود حيات گفت.
آزاده نوری

• #music
• #غلامحسین_بنان
• #ای_ايران