خیام خوانی عامو خدر بوشهری | Mr Kheder is singing Khayam poems
381 بار بازدید -
11 ماه پیش
-
خیام‌خوانی، خیامی یا رباعی‌خوانی، سبک
خیام‌خوانی، خیامی یا رباعی‌خوانی، سبک خاص و متمایز آواز خواندن رباعی بخصوص رباعیات خیام است که ممکن است با اشعاری دیگر و همنوایی بعضی سازها همراه باشد. در ابتدا حکیم عمر را به جای خیام، خیامی میخوانده‌اند.
خیامی جزئی از موسیقی محفلی و خصوصی بندر بوشهر است، که در موسیقی نواحی و کارگان(رپرتوار) موسیقی ردیفی ایران منحصربه‌فرد است، با یزله‌خوانی، که از فرم‌های کهن موسیقی بوشهر است، همراهی میشود.
این گونه‌ی اجرایی متاثر از موسیقی ردیف ایرانی که سازهای اصلی آن ضرب و نی جفتی(سازهای محلی جنوب ایران) یا فلوت همراه با دم‌گرفتن متمادی حاضران است، در مایه‌های بیات ترک(بیات زند) و آواز دشتی یا گوشه عراق آواز افشاری نیز برای اجرای آن بهره میگیرند. برای آواز بیات ترک از فلوت و از نی‌جفتی برای اجرای دشتی بهره‌میگیرند. نی‌انبان در خیام‌خوانی جایی ندارد. دَمِ بوشهری در خیامی شَپَک است. شپک نوع خاصی از دست زدن است که انگشتان هردست به هم میچسبند و موقع دست زدن صدای بسیار بلندی تولید میکند. شپک خیامی فقط روی ضرب های اول میزان زده میشود. در مواقعی هم یکی از حاضران میگوید بِریز. یعنی با سرعت زیاد دست بزنید(از کشش های ریزتر روی تمام ضربهای ریتم استفاده کنید). شَپوکِل هم اصطلاح دیگری‌ست که به کار میرود به معنای شَپَک و کِل بصورت همزمان.
محفل خیامی با آواز(موسیقی ملودیک با متر آزاد) شروع میشود، که اغلب اشعاری از حافظ را برای این مقدمه انتخاب می‌کنند، و سپس با حفظ مایه ی آواز و ورود به ریتمی نزدیک به شش هشتم با دم گرفتن حاضرین و همراهی سازهای ضربی برجسته و هیجان انگیزتر میشود. اگر از آواز دشتی برای اجرا استفاده شود، آواز ابتدایی آن با تکنوازی یک ملودی اصیل به نام حاجیونی(حاجیانی) شروع میشود و سپس آواز رباعی‌خوان شروع شده و بعد به مرحله اجرای ریتمیک میرسند. در بخش ریتمیک اجرا هنگامی که رباعی یا یزله خوانده نمیشود ملودی دیگری به نام شکی نواخته میشود.
همراهی حاضران تنها به صورت دم گرفتن نیست بلکه در بین رباعیاتی که خوانده میشود بصورت دوره‌ای یزله خوانده میشود و آنها پاسخ یزله های یزله‌خوان را میدهند. کارکرد یزله در خیامی بسیارمهم است زیرا به خواننده و نوازنده ساز بادی اجازه نفس گرفتن میدهد و همچنین مشارکت حاضران به دلیل پاسخ همگانی آنها به یزله خوان و تغییر ریتم و تندا باعث تهییج فضا شده و انرژی آنها را نیز بالا میبرد. دراینجا ریتم شپک هم تغییر میکند. یعنی دیگر فقط روی ضرب اول میزان نیست و به صورت ممتد روی هر شش ضرب زده میشود(با کشش های نامنظم. یعنی نه تنها کشش چنگ بلکه کششهای ریزتر هم به میان می‌آیند.).به بیان ساده تر پس از اجرای چندین رباعی یزله خوانده میشود و دوباره رباعی میخوانند. برای مثال:
یزله‌خوان: دیگه ناشم(نمیروم)/حاضران: به کعله(قلعه)
نه نمیشُم/به کعله
را[ه]ش دورِن/به کعله
اُووِش(آبش) شورِن/به کعله
خیامی جزئی از موسیقی محفلی و خصوصی بندر بوشهر است، که در موسیقی نواحی و کارگان(رپرتوار) موسیقی ردیفی ایران منحصربه‌فرد است، با یزله‌خوانی، که از فرم‌های کهن موسیقی بوشهر است، همراهی میشود.
این گونه‌ی اجرایی متاثر از موسیقی ردیف ایرانی که سازهای اصلی آن ضرب و نی جفتی(سازهای محلی جنوب ایران) یا فلوت همراه با دم‌گرفتن متمادی حاضران است، در مایه‌های بیات ترک(بیات زند) و آواز دشتی یا گوشه عراق آواز افشاری نیز برای اجرای آن بهره میگیرند. برای آواز بیات ترک از فلوت و از نی‌جفتی برای اجرای دشتی بهره‌میگیرند. نی‌انبان در خیام‌خوانی جایی ندارد. دَمِ بوشهری در خیامی شَپَک است. شپک نوع خاصی از دست زدن است که انگشتان هردست به هم میچسبند و موقع دست زدن صدای بسیار بلندی تولید میکند. شپک خیامی فقط روی ضرب های اول میزان زده میشود. در مواقعی هم یکی از حاضران میگوید بِریز. یعنی با سرعت زیاد دست بزنید(از کشش های ریزتر روی تمام ضربهای ریتم استفاده کنید). شَپوکِل هم اصطلاح دیگری‌ست که به کار میرود به معنای شَپَک و کِل بصورت همزمان.
محفل خیامی با آواز(موسیقی ملودیک با متر آزاد) شروع میشود، که اغلب اشعاری از حافظ را برای این مقدمه انتخاب می‌کنند، و سپس با حفظ مایه ی آواز و ورود به ریتمی نزدیک به شش هشتم با دم گرفتن حاضرین و همراهی سازهای ضربی برجسته و هیجان انگیزتر میشود. اگر از آواز دشتی برای اجرا استفاده شود، آواز ابتدایی آن با تکنوازی یک ملودی اصیل به نام حاجیونی(حاجیانی) شروع میشود و سپس آواز رباعی‌خوان شروع شده و بعد به مرحله اجرای ریتمیک میرسند. در بخش ریتمیک اجرا هنگامی که رباعی یا یزله خوانده نمیشود ملودی دیگری به نام شکی نواخته میشود.
همراهی حاضران تنها به صورت دم گرفتن نیست بلکه در بین رباعیاتی که خوانده میشود بصورت دوره‌ای یزله خوانده میشود و آنها پاسخ یزله های یزله‌خوان را میدهند. کارکرد یزله در خیامی بسیارمهم است زیرا به خواننده و نوازنده ساز بادی اجازه نفس گرفتن میدهد و همچنین مشارکت حاضران به دلیل پاسخ همگانی آنها به یزله خوان و تغییر ریتم و تندا باعث تهییج فضا شده و انرژی آنها را نیز بالا میبرد. دراینجا ریتم شپک هم تغییر میکند. یعنی دیگر فقط روی ضرب اول میزان نیست و به صورت ممتد روی هر شش ضرب زده میشود(با کشش های نامنظم. یعنی نه تنها کشش چنگ بلکه کششهای ریزتر هم به میان می‌آیند.).به بیان ساده تر پس از اجرای چندین رباعی یزله خوانده میشود و دوباره رباعی میخوانند. برای مثال:
یزله‌خوان: دیگه ناشم(نمیروم)/حاضران: به کعله(قلعه)
نه نمیشُم/به کعله
را[ه]ش دورِن/به کعله
اُووِش(آبش) شورِن/به کعله
11 ماه پیش
در تاریخ 1402/05/17 منتشر شده
است.
381
بـار بازدید شده