سیروس باور و معماری نفت (بخش سوم)

بخش سوم:
سیروس باور و معماری نفت
سیروس باور معمار و تاریخ نگار معماری ایرانی، در اولین سطر از کتاب خود «نفت: تمدن صنعتی و معماری در خوزستان ایران» می‌نویسد: «من از یک سرزمین نفت‌خیز برخاسته‌ام». پدر ایشان محمود باور، پس از اتمام تحصیلات شش کلاسه ابتدایی در شیراز، برای ادامه‌ی تحصیل به هندوستان سفر کردند و وارد مدرسه‌ی انگلیسی در بمبئی و کراچی شدند. محمود باور پس از اتمام تحصیلات در سال 1296 به ایران بازگشته، وارد قشون تفنگداران جنوب شدند و نهایتا در ژانویه 1922 در سمت حسابدار و مترجم به استخدام شرکت نفت ایران و انگلیس در آمد. سیروس باور متولد 1313، در مسجد سیلمان چشم به جهان گشود و کودکی‌اش را در سرزمینی بی آب و علف، در میان کوه‌ها و تپه‌های گرم و خشک گذراند. او می‌گوید: «اطراف ما هیچ چیز تازه‌ای نبود، نه روستایی نه دهکده‌ای نه شهری... نه آدمیزادی که بشود با او صحبت کرد، گردش کرد، بازی کرد.» 17 سال زندگی در مناطق نفت‌خیز و جابه‌جایی‌های مکرر این موقعیت را برای وی فرآهم آورد تا با مردم محلی و عشایر کوچی هر منطقه آشنا شود.
در حالی که شیفته و دلداده‌ی زندگی در خوزستان بود برای بالا بردن سطح معلومات خود در تهران مستقر گردید، شهرنشین شد و در دبیرستان البرز مشغول تحصیل گردید. دهه‌ی سی را در دانشکده‌ی معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران گذراند، برای ادامه‌ی تحصیل به اروپا رفته و در سال ۱۳۳۸ در دانشگاه فلولارنس ایتالیا مشغول تحصیل در مقطع دکتری شد. او در حالی که مشغول به تحصیل بود در مسابقه‌ای که برای طراحی یک کودکستان برای شهرداری شهر فلورانس به راه انداخته شده بود شرکت کرد و موفق به کسب مقام اول در میان انبوه شرکت‌کنندگان شد.
وی پس از به اتمام رساندن مقطع دکتری و در حالی که پایان نامه‌اش با موضوع کاروانسرا مورد توجه و تشویق فراوان هیات داوران قرار گرفته بود به ایران باز‌می‌گردد و در اواخر سال 1344 وارد خدمت در بخش مهندسی شرکت نفت می‌شود. ضمن رسیدگی به طرح‌های بنای جدید اداره‌ی مرکزی شرکت نفت در منطقه‌ی عباس‌آباد، به صورت نیمه‌وقت در دانشگاه ملی شروع به تدریس دروس معماری و شهرسازی از جمله «تاریخ معماری مدرن» و «تاریخ شهرسازی» می‌نماید. تدریس این دروس در ایران آن زمان موقعیت مناسبی را برای نسل جوان معمار فرآهم آورد تا از خلال صحبت‌ها و راهنمایی‌های ایشان با فلسفه‌ی جنبش مدرن که چندی پیش در اروپا آغاز شده بود آشنا گردند و ریشه‌های معماری مدرن را بهتر درک کنند. وی از سال 1348 تا 1358 به مدت 10 سال آموزش معماری و شهرسازی را در دانشگاه تهران بر عهده می‌گیرد و در بین سال‌های 1350 تا 1352، به مدیریت گروه آموزشی معماری دانشگاه تهران انتخاب می‌شود. سال‌های 1358 تا 1371 را به دور از وطن می‌گذراند و در این مدت در 5 کنکور (مسابقات معماری) کشور برزیل شرکت می‌کند که در سه‌ کنکور موفق به دریافت نشان تقدیر می‌شود. او به دعوت رئیس جمهور وقت بورکینافاسو به آنجا سفر می‌کند و در مدت 20 روز طرح‌های مسکن و شهرسازی را برای آنها اجرا می‌نماید. از سال 1372 به کشور بازگشته، در دفاتر مهندسان معماری و شهرسازی به همکاری مشغول می‌گردد و به صورت استاد مدعو در دانشگاه آزاد به آموزش معماری می‌پردازد.
وی در مورد دهه‌ی بعدی زندگی‌اش چنین عنوان می‌کند: «در دهه‌ی هشتاد با آشنایی که با مهندسان مشاور سینام داشتم به اتفاق برادرم فرخ وارد گروه طراحی پروژه‌های پارک موزه‌ی نفت در مسجد سلیمان شدیم. آنچه دیدم، آن مسجد سلیمان آن دوره نبود. ساختمان‌هایی بی روح و رمق که یادآور صنعتی قدیمی بودند، شهری از بین رفته رو به زوال، جامعه‌ای درهم از فرهنگ‌های بومی، عشایری و کمی هم صنعتی.»
سیروس باور که فرزند دوران صنعتی شدن ایران و بزرگ شده‌ی مسجدسلیمان است، به‌خوبی با تفکر و زندگی مدرن از نزدیک آشنا بوده است و با تسلط بر مباحث فرهنگی و اجتماعی ایران کتابی تحت عنوان «نفت: تمدن صنعتی و معماری در خوزستان ایران» به چاپ رسانده است که از خلال خاطرات دوران کودکی‌اش نیم نگاهی به مسائل سیاسی اجتماعی و فرهنگی آن دوران داشته است و معماری ایران را در بستر فرهنگی خاص خود مورد بررسی قرار داده است. وی همچنین در بین سال‌های 1348 تا 1353 طراح و مدیر طرح جامع شیراز، طرح جامع یزد و طرح جامع شهر صنعتی ساوه نیز بوده است.
برخی از آثار سیروس باور
• آپارتمان مسکونی (عباس آباد) ۱۳۴۷
• آپارتمان مسکونی فیضی (پل رومی) ۱۳۹۰
• آپارتمان مسکونی کوشا (خیابان ولیعصر) ۱۳۹۱
• آپارتمان سیلوبا برزیل (بلومینا) ۱۳۹۰
• خانه‌ی پیمان (صبرک غربی) ۱۲۵۳
• خانه‌ی صمیمی (نیاوران) ۱۳۴۸
• خانه‌ی شاوان (بلوار ناهید) ۱۳۴۷
• ایستگاه پمپ بنزین (شریعتی) ۱۳۴۵
• لندمارک کشور بورکینافاسو ۱۳۶۵
• مجموعه ویلا رامسر (آربکل) ۱۳۷۹
• مرکز اجتماعی فرهنگی مذهبی برزیل زنجان (دروازه کشک) ۱۳۵۳
• مجتمع بهداشتی پالایشگاه (تهران)
• مجتمع دهکده زیارت
• مجتمع کشاورزی وانویان (جیرفت)
• مجتمع مسکونی رفاهی اداری (پارسا)
• مجتمع مسکونی رفاهی (بلوار کشاورز اداری بهاران) ۱۳۸۵
• مطالعات طرح جامع نمایشگاه ۱۳۸۴
• شهر صنعتی کاوه ۱۳۴۵
• طرح جامع شیراز ۱۳۵۰
• طرح مدرسه‌ی فنی در آراکاژ و برزیل ۱۳۶۰
• طرح توسعه‌ی حرم امام رضا ۱۳۷۵
و ...