حسین شیخ‌رضایی: اختلافنظر و نسبی‌گرایی
582 بار بازدید -
2 سال پیش
-
بحث‌های معرفت‌شناسانه حول موضوع اختلافنظر
بحث‌های معرفت‌شناسانه حول موضوع اختلافنظر عموما متمرکز بر نوع خاصی از اختلافنظر است: اختلافنظر میان دو همتای معرفتی بر سر یکی از امور واقع. در اینجا دو همتای معرفتی بر سر موضوع و گزاره‌ای که اسناد صدق و کذب به آن ممکن و غیرمسئله‌زا است با یکدیگر اختلاف دارند و ما می‌پذیریم که دست‌کم یکی از آنها در قضاوتی که انجام داده دچار خطا و اشتباه شده است.
اما انواع دیگری از اختلافنظر وجود دارند که چنین حکمی درباره آنها دست‌کم در نگاه نخست صادق نیست. یکی از این موارد اختلافنظر عاری از خطا و دیگری اختلافنظر مبنایی است. در اختلافنظر عاری از خطا، که بهترین مثال‌های آن از حوزه مزه و سلیقه چشایی افراد آورده می‌شود، به عنوان مثال دو فرد در باب خوشمزه بودن غذایی واحد با هم اختلافنظر دارند بدون اینکه ما به‌راحتی بتوانیم حکم کنیم دست‌کم یکی از آنها در قضاوت خود دچار خطا شده است. در اختلافنظر مبنایی نیز دو فرد به چهارچوب‌های معرفتی مجزایی باور دارند، به‌شکلی که هر یک در چهارچوب فکری خود عقلانی عمل می‌کند، در حالی‌که ارزیابی و مقایسه آن چهارچوب‌ها از منظری بیرونی و سوم‌شخص ممکن نیست.
اختلافنظر میان باورمندان به جهان‌بینی علمی و سکولار و باورمندان به جهان‌بینی دینی نمونه‌ای از چنین اختلاف‌نظری عنوان شده است. در سال‌های اخیر فیلسوفانی کوشیده‌اند نشان دهند این دو نوع اختلافنظر از نسبی‌گرایی حمایت می‌کنند، به این معنا که بهترین گزینه برای تبیین چنین اختلاف‌نظرهایی پذیرش نسبی‌گرایی (گاه سمانتیک و گاه معرفتی) است.
در این سخنرانی، پس از طرح استدلال این فلاسفه به کوشش آن دسته از فیلسوفانی خواهیم پرداخت که تلاش کرده‌اند اختلاف‌نظرهای عاری از خطا و مبنایی را در بافت و چهارچوب واقعی زندگی روزمره، و نه در قالب ایدئال‌سازی‌های فیلسوفان، بررسی کنند. خواهیم دید که آنان نیز از نوعی نسبی‌گرایی به عنوان بهترین تبیین چنین اختلاف‌نظرهایی دفاع می‌کنند، اما نسبی‌گرایی مورد نظر آنان از نوعی خاص است. نسبی‌گرایی‌ای که در آن امکان مفاهمه و بحث عقلانی میان طرفین اختلافنظر منتفی نیست و حتی چنین اختلاف‌نظرهایی می‌تواند به شکلی عقلانی حل‌وفصل شود. در پایان درباره تفاوت این نوع نسبی‌گرایی با انواع رایج‌تر نسبی‌گرایی سخن خواهیم گفت.
2 سال پیش
در تاریخ 1401/06/27 منتشر شده
است.
582
بـار بازدید شده